Tıp fakültesine ilk başladığımız yıllarda uzman olmak, hele de iç hastalıkları (dahiliye) uzmanı olmak çok zor bir süreç gibi gelirdi, çoğumuza. İç hastalıkları uzmanının her şeyi bilen, her hastalığın tanısını koyan ve tedavi eden, diğer hekimlerce danışılan bir konumu vardı. Daha sonraları bu genel bilgilerle donanımlı, genel tıbbı en iyi uygulayan hekimin ortadan yavaş yavaş kaybolduğunu, genel dahiliyecinin yerini yan dal uzmanlarının almaya başladığını gördük. Sonraları ise bazı yan dalların genel dahiliyeden ayrılıp, kendi başlarına uzmanlaştığını gördük. Bu ülkemizde hala devam etmekte, ve ne acıdır ki genel iç hastalıklarından ayrılmamış bazı yan dalların da kendi başlarına olma çabaları giderek artmaktadır. Buna karşılık gelişmiş ülkelerde farklı bir gelişim görmekteyiz. Özellikle 1980'li yılların sonlarına doğru genel iç hastalıkları uzmanlığının önemi artmaya başlamış ve hem akademik merkezlerde hem de kamu ve özel sağlık kurumlarında bu hekimlerin özel bir yerleri olmaya başlamıştır.
Neden? Sağlık hizmeti sunumunda bu yüzyılda çok önemli bir değişim beklenmektedir. Bu değişimin ortaya çıkmasının en önemli faktörleri arasında sağlık harcamalarında çok ciddi bir artış, yaşlanan nüfus, kronik hastalıklı hastalarda artış, yaşlı ve kronik hastalıklı hastaların kompleks ve çözümü zor sorunları, kronik hastalıkların sürekli yönetimi ile ilgili gelişmeler sayılabilir. Bütün bu faktörler göz önüne alındığı zaman sağlık hizmeti sunumunda olması gereken değişimin ortasında yine hekim yer almaktadır. Bu hekimlerin arasında belki de en önemli yeri alması gereken de genel iç hastalıkları uzmanlarıdır.
Çok yakın zaman önce Genel İç Hastalıkları Derneği (Society of General Internal Medicine) "İç Hastalıklarının Geleceği (The Future of General Internal Medicine)" adlı raporunu yayınladı (Larson EB. Ann Intern Med. 2004; 140:639). Raporun en önemli kısmı "değerler"! İç hastalıkları uzmanlarının değerleri şu şekilde sıralanıyor:
a. Hasta bakımında uzmanlık: Hasta merkezli, sürekli ve ayrıntılı hasta bakımı
b. Bilgi edinme ve bilgiyi paylaşma: Geniş ve ayrıntılı bilgi edinme, kanıta-dayalı tıp uygulaması
c. Liderlik: Kalite, kalite iyileştirme, kamuya yararlı olma konularında liderlik
d. Profesyonellik: Mükemmeliyetçi, hesap verebilir, ulaşılabilir, dürüst, eşitlik ilkesine sahip profesyonel
Raporda iç hastalıkları uzmanlarının bugünün ve geleceğin sorunlarını çözmekte başarılı olabilmeleri için bu değerleri sahiplenmeleri, en komplike sağlık sorunlarında bile hastalarına yararlı olabilecek bilgi derinliğine sahip olabilecekleri şekilde eğitilmeleri, enformasyon sistemlerini en iyi şekilde kullanabilecek kapasitede olmaları, takım çalışmasına yatkınlık ve liderlik özelliklerine sahip olmaları en önemli faktörler olarak belirtilmektedir. Bunun için tıp fakültelerinden başlayarak mezuniyet öncesi, mezuniyet sonrası (uzmanlık) ve sürekli (profesyonel) eğitim süreçlerinin çok ciddi bir şekilde gözden geçirilmesi gerekmektedir.
Dergimizin bu sayısında, kısa bir süre önce Avrupa İç Hastalıkları Federasyonu'nun (EFIM) yayınlamış olduğu, iç hastalıkları uzmanlarının Avrupa'da gelecek ile nasıl başa çıkması gerektiğine açıklık getiren, "Strateji dökümanı"nı bulacaksınız. Bu çalışmada, iç hastalıkları ve uzmanının tanımı ve misyonu şu şekilde belirlenmiştir: "İç hastalıkları, bir ya da daha fazla karmaşık, akut veya kronik hastalığı olan erişkinlerin hem hastane hem de toplumdaki bakımından sorumlu olan ana tıbbi disiplindir. Hasta merkezlidir, bilime dayanır ve kendini hasta bakımının etik, bilimsel ve bütüncül ilkelerine adamıştır. İç hastalıkları, klinik ve bilimsel bir disiplin olarak tıbbi bilgiyi, yöntemleri ve klinik becerileri üretir ve geliştirir. Diğer tıbbi branşların bulgularını analiz eder ve her bir hastanın tanısı, tedavisi ve bakımı için gerekli olan stratejilere dahil eder. Özel ilgi alanları çoklu morbidite, zor ve karmaşık tanısı olan hastalar olduğu kadar koruyucu, akut, kronik ve palyatif tıp uygulamalarıdır (Position Paper; Internal medicine in Europe: How to cope with the future? An official EFIM strategy document, Eur J Intern Med 2010; 21: 173-175)".
Daha sonra da iç hastalıklarının temelleri (hasta bakımı, iletişim becerileri, profesyonellik, liderlik), iç hastalıklarının Avrupa'nın sağlık hizmeti sistemlerindeki yeri belirlenmiştir. Stratejik belgede yer alan görüşler Amerikan Genel İç Hastalıkları Derneği (SGIM) raporu ile paralellikler göstermektedir.
Türk İç Hastalıkları Uzmanlık Derneği (TIHUD), iki yıl kadar önce kullanmaya başladığı "Erişkinlerin Doktoru" sloganın yanına özellikle kronik hastalık yönetimindeki kaosa dikkat çekerek "kronik hastalık yönetiminin koordinatörü" ilkesini de koyarak, iç hastalıkları uzmanlarının toplumdaki yerini daha iyi anlatmaya çalışmalıdır.
EFIM stratejik dökümanında da belirtildiği gibi, "iç hastalıkları, her ulusal sağlık sisteminin mihenk taşıdır". İç hastalıkları uzmanlığı, yetişkin hastaların sağlık sorunlarını çözmede, hem de takım lideri rolünü üstlenerek, giderek daha önemli bir şekilde sağlık sisteminde yer almaya devam edecektir.
