MEDİMAGAZİN - Gastroenteroloji Uzmanı Dr. Atilla Bektaş ve Hematoloji Uzmanı Prof. Dr. Ali Uğur Ural’ın çay ve demir emilimi ile ilgili yaptığı literatür araştırması sonuçlarına göre, çay tüketimi dengeli ve yeterli beslenen kişilerde demir eksikliğine neden olmuyor.
Medimagazin’ e açıklamada bulunan Bektaş ve Ural’ın yaptığı araştırma sonuçları şöyle:
“Çayın sağlık üzerine faydalı etkisi nedeniyle kısıtlanması gerekmez. Diyetteki demirin iki kaynağı vardır. Bunlardan birisi bitkisel kaynaklı demir (nonhem) diğeri hayvansal kaynaklı demir (hem)dir. Vücudun demir ihtiyacı daha çok hayvansal kaynaklı gıdaların tüketilmesiyle sağlanır.
Et yenilerek alınan organik demir ile bitkisel kaynaklı inorganik demirin vücuttaki emilim yolları birbirinden tamamen farklıdır. Hayvansal kaynaklı demirin vücut tarafından emilimi, bitkisel kaynaklı demirde olduğu gibi C vitamini tüketimi ile artmaz, çay ve kepek gibi demir bağlayıcı gıdaların tüketimi ile düşmez.”
Bitkisel kaynaklı demir emilimi çay ile azalır mı?
Kırmızı et, karaciğer, yumurta ve balıkta bulunan hayvansal kaynaklı demir vücut tarafından kolay emildiği ve çayın bu besinlerle alınan demire etki etmeyeceğini dile getiren araştırmacılar,
“Tahıl, yeşil sebze, kuru baklagil, kuru meyve, pekmez ve sert kabuklu kuru yemişlerde bulunan bitkisel kaynaklı demir emilimi; C vitamini kullanımıyla artarken, çayda bulunan ‘tanen’ nedeniyle çay tüketimiyle azalır. Ancak çaydaki tanen antioksidan özellik gösterir, birçok hastalığın oluşumunu engeller ve sağlık için faydalıdır.” açıklamasında bulundu.
Fazla demir alımı zararlı!
Dünyada en sık rastlanan kansızlık nedeni demir eksikliği olarak gösteriliyor. Ancak uzmanlara göre vücutta beslenme bozukluğu ve kanama nedenli kayıp yoksa ilerleyen yaşla birlikte demir depoları artıyor.
Bektaş ve Ural, ‘Vücutta ne kadar fazla olursa o kadar iyi olur’ denilen demir miktarının yapılan son çalışmaların sonuçlarına göre değiştiğini ve demir miktarının gerekenden fazla olması durumunda zararlı olduğunu belirtti.
“Kansızlığın nedeni her zaman demir eksikliğine bağlı olmayabilir”
Demirin fazlası böbrek ve karaciğerden atılmayacağını belirten uzmanlar, “Hücre içinde bulunan fazla demir mide bağırsak kanalından ve kadınlarda adet döneminde vücut dışına atılabilir. Kansızlığın nedeni her zaman demir eksikliğine bağlı olmayabilir, demir eksikliği saptanmadan demir ilacı alınması fayda yerine zarar getirir.” dedi.
Demirin fazlasının vücutta biriktiğini ve vücut demir depolarının insülin direnciyle doğrudan ilişkili olduğu belirten uzmanlar, yüksek ferritin düzeylerine sahip sağlıklı kişilerde tip 2 diyabet gelişme riskinin, ferritin düzeyi normal olanlara göre daha yüksek olduğunu söyledi.
Vücutta biriken fazla demir siroz ve kanser gibi karaciğer hastalıklarına, eklem kireçlenmesi, kemik erimesi, tiroidin az çalışması yanında alzheimer hastalığı, parkinson hastalığı ve sara hastalığı gibi nörolojik hastalıkların da riskini artırdığını dile getiren Bektaş,
“Bazı enfeksiyonlar ve romatizmal hastalıklarda da ferritin değeri yüksek bulunur. Ancak, bu yükseklik vücutta fazla demir birikimini göstermeyip, tıpkı CRP veya sedimentasyon gibi iltihap göstergesi olup, çok sayıda iltihabi durumda yükselir. “ şeklinde konuştu.
Limon sıkılarak içilen çay efsanesi
“C vitamininin yapısı 30 derece sıcaklıktan sonra bozulmaya başlar. Bu nedenle limon sıkılarak içilen çay ile demir emiliminin artması bir şehir efsanesidir.” diyen Bektaş,
“Demir eksikliği saptanmış kişiler, hamile ve emzirenler, okul öncesi çocuklarda demir eksikliği riski yüksektir. Bu grup yemeklerle birlikte fazla miktarda çay içmekten kaçınmalıdır. Böyle durumlarda yemekten en az bir saat önce ya da sonra çay içilmelidir.
Demir eksikliği nedeni ile kullanılan demir ilaçlarının çoğunda çayla demir emilimi azalacağından, ilaç kullanımından bir saat önce veya sonra çay içilmemelidir. Ayrıca yemeklerle birlikte süt, yoğurt ve ayran gibi kalsiyum içeren gıdaların alınması, kahve tüketilmesi de demir emilimini azaltır.” bilgilerini verdi.
