Bilimsel araştırmalarda ne kadar etiğiz?

MEDİMAGAZİN HABER MERKEZİ - Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Derneği’nin Ulucanlar Yarı Açık Cezaevi Kültür ve Kongre Merkezi’nde düzenlediği “1. Ulusal Hemşirelikte Araştırma Kongresi” 20 Nisan tarihinde başladı. 

Maltepe Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. İoanna Kuçuradi “Araştırmada Etik Sorunlar” başlıklı konuşmasında, meslek gruplarının dikkat etmesi gereken normlar konusunda önemli açıklamalarda bulundu.

‘’Kişileri normlara göre davranmaya zorlayabilirsiniz ama etik davranmaya zorlayamazsınız’’

Kişilerin mesleki normlara göre davranmaya zorlanabileceğini ancak etik davranışlar konusunda zorlama yapılamayacağını ifade eden Kuçuradi, ‘’Ne var ki sık sık söylediğim gibi kişileri normlara göre davranmaya zorlayabilirsiniz ama etik davranmaya zorlayamazsınız. Etik davranmayı istemek kişilerin kendisiyle ilişkilidir.  Ahlak yazılı olmayan normlardır ancak meslek ahlaklarının yazılı normlardan oluşur.’’ şeklinde konuştu. 

Kuçuradi, insanlar üzerinde yapılan araştırmalarda Sağlık Bakanlığının yayımladığı “Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik’’ hükümlerinin göz önünde bulundurulması gerektiğinin altını çizdi.

Söz konusu mesleki normların da her coğrafyada uyulması gereken kuralları olduğunun altını çizen Kuçuradi’ye göre bilimsel araştırmalarda yapılan etik ihlaller ise şöyle:

Gerçeğin Uydurulması: Araştırmalarda, gerçek olmayan verilerin kullanılmaması gerekir.

Bilimsel araştırmaların zarar vermemesi: Bir araştırmada yapılan deneylerin, deneyi yapanlara, insan sağlığına ve çevreye zarar vermemesi gerekir. Ne var ki kimyasal silah geliştirme çalışmaları yapılıyor ve kullanılması yasak olan silahlar üzerindeki araştırmalar da bu normun kapsamına giriyor.

Bilim insanlarının sorumluluğu: Bilim insanları yaptıkları araştırmalarının sonuçlarını kamuya bildirmekle yükümlüdür. 

Araştırmacıların isimleri: Herhangi bir aşamada katkısı bulunmamış kişilerin isimleri araştırmacı isimleri arasında yer alamaz. Ama duyuyorum ki bazen hocalar benim adımı ortaya koyarak asistanları araştırmalara zorluyorlar. 

Kaynak gösterme: Yararlanan çalışmalar kaynak olarak gösterilmelidir. Verilerin ve bu verilerin değerlendirilmesinde bilimsel ölçütlerin dışına çıkılamaz, sonuçlar saptırılamaz. 

‘Meslek yeminlerindeki antları değiştirmek gerekiyor’

Meslek yeminlerindeki antların değiştirilmesi gerektiğini belirten Kuçuradi,  “Hatırlarsınız belki, suların kıyıya vurduğu Suriyeli göçmen çocuğun fotoğrafı yayınlandığında, bunun çocukları kötü etkileyeceği düşünüldüğü için böyle fotoğrafların yayınlanmaması normu ortaya çıktı. Her norm bir değeri korur, bir anlama yönelir. 

Meslek yeminleri edilirken de o amaca inanarak yemin etmek, normun amacına ve korumaya çalıştığı değere yarar sağlar. Bu açıdan normun amaca uygun olması için meslek yeminlerindeki mevcut antları yenilemek ve değiştirmek gerekiyor. Bir meslek grubuna adım atarken ant içmenin anlamının ne olduğunun düşünülmesi gerekiyor. Ant kişinin kendine verdiği sözdür.” dedi.