Tıp Fakültesi kadavra bulması için imama rüşvet teklif etmişti

Türkiye’nin ilk tıp okulu İkinci Mahmud tarafından 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra açılmış ama anatomi dersleri için gereken kadavraların bulunabilmesi büyük dert yaratmıştı.

Okulun idarecisi olan Hekimbaşı, kimsesizlerin gömüldüğü bir mezarlığın imamına rüşvet teklif ederek ‘taze’ cesedleri satın almak istedi, imam ‘Olur ama git, sadrazamdan da izin al’ deyince iş hükümete aksetti ve halkın tepkisinden çekinen hükümet, ‘kadavra yerine balmumu model kullanılmasına’ karar verdi.

Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk modern tıp okulu, 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra açıldı ama bu ilk tıp fakültemiz için kadavra bulmak bile büyük bir mesele haline geldi ve iş mezarlık imamlarına rüşvet teklif etmeye kadar uzandı.

İkinci Mahmud, 1826’da yeniçeriliği ortadan kaldırdıktan sonra, Asakir-i Mansure-i Muhammediye adıyla yeni bir ordu kurarken, ‘Tıpháne’ adı verilen bir Tıp Fakültesi de açmıştı ve Tıpháne, Türkiye’nin tıp eğitimi veren ilk okuluydu.

Kuruluşun hemen ardından ‘Cerrahháne’ adıyla tamamlayıcı bir bölüm daha açıldı ve beş yıl sonra Tıpháne ile Cerrahháne birleşerek ‘Mekteb-i Tıbbiye’ háline getirildi.

Okulların kuruluşunun ardından, Avusturya’dan Karl Ambros Bernar adında bir profesör, modern tıp eğitimini oluşturması için Türkiye’ye davet edildi.

Bernar’ın üzerinde ısrarla durduğu konu ‘teşrih’, yani anatomi derslerinin o zamana kadar yapıldığı gibi modeller ve resimler üzerinde değil, kadavra kullanılarak yapılmasıydı.

Türkiye’de daha önceleri, tutucu kesimin tepkisinden çekinildiği için anatomi derslerinde kadavra yerine Avrupa’dan getirilmiş olan balmumu ve benzeri maddelerden hazırlanmış modeller üzerinde çalışılırdı.

Doktor Bernar’ın ısrarıyla, saraydan anatomi derslerinde Müslüman olmayan mahkumların cesetlerinin kullanılabileceği konusunda bir ferman çıktı ama cesed sayısı yetmediği için, kısa bir süre sonra kadavra sıkıntısı başladı.

Mekteb-i Tıbbiye’nin kadavra kaynağı Tersane Zindanı idi ve zindanda yabancı bir mahkumun can vermesi halinde Tıbbiye hemen haberdar edilir ve cesedler tahta sandıklarla ‘teşrihháne’ye, yani anatomi bölümüne gönderilirdi. Ama ölen mahkumların sayısının azlığı anatomi dersleri durma noktasına gelmiş ve eğitim iyiden iyiye aksamaya başladı.

Tarihçi Dr. Yüksel Çelik’in bulduğu bir belgeye göre, zamanın hekimbaşısı, bu sıkıntılı durum karşısında ilginç bir yola başvurdu: Kimsesizlerin gömüldüğü ‘Çürüklük Mezarlığı’ndaki cesedlerin Mekteb-i Tıbbiye’ye rahatça nakledilebileceğini düşündü.

Buradaki cesedler zaten sahipsiz olduklarından anatomi derslerinde kullanılabilirler ve kadavra sıkıntısı herhangi bir tatsızlık ve olmadan sorun çözülebilirdi.

Çürüklük Mezarlığı’nın imamı bilgi sızdırmadığı ve cesed nakline izin verdiği takdirde hiçbir mesele kalmayacaktı.

Hekimbaşı, imama cesed karşılığında okulun bütçesinden para teklif etti; imam ‘insanlık açısından hayırlı olan bu talebe’ razı oldu ama kendisini güvence altına almak için cesetlerin nakli için zamanın başbakanlık makamı olan sadaretten resmi bir yazı istedi.

Hekimbaşı imamın talebini sadarete iletti ve hükümet ‘Tıp Mektebi’nin kadavra talebini karşılamak için Çürüklük Mezarlığı’ndan gizlice ceset getirilmesi’ konusunu tartıştı.

Kadavra bulunmasının şart olduğu konusunda hemen herkes hemfikirdi ama cesetlerin gizlice taşınmasının halk arasında yaratacağı muhtemel tepkiden çekinildi ve kadavra ihtiyacının yine ölmüş mahkumlardan karşılanmasına devam edilmesi yolunda karar alındı. Halkın tepki gösterebileceği endişesi yüzünden, tıp öğrencileri daha uzun yıllar kadavra sıkıntısı çekeceklerdi.

Murat Bardakçı - Hürriyet