Kök hücre tartışılıyor

Bilim dünyası ve ilahiyatçılar hemfikir: Kök hücre elde etmek amacıyla embriyona zarar verilmemeli. Diyanet ise rahat: Çalışma sağlık için caiz


Sağlık Bakanlığı'nın embriyonik kök hücreyle ilgili çalışmaları askıya alan genelgesi tartışma yarattı. Sağlık Bakanı Recep Akdağ imzalı genelgede somatik (bedensel) kök hücre naklinin tüm dünyada kabul gördüğünü, ancak embriyonik kök hücre kullanımının hukuki ve etik açılardan tartışıldığını belirtiyor.


Bakanlık, konuyu hukuki, kültürel, dini ve etik yönleriyle ele alıp bir karara varacak. Bu konuda bir düzenleme yapılıncaya dek embriyonik kök hücre araştırması yapılması yasak. Bazı uzmanlar, yasağın Türkiye'nin bilimsel gelişimi açısından kayıp yaratacağını düşünüyor.

Bazı uzmanlar ise bu tür konularda sadece tıbbi otoritelerin karar vermemesi gerektiğini, konunun dini, kültürel ve hukuki açılardan değerlendirilip karar verilmesi gerektiği görüşünde.


'Embriyon yaratılmamalı'
Embriyonik kök hücre kullanımını tıbbi etik açısından yorumlayan Ankara Üniversitesi Deontoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Berna Arda, sadece tıbbi kullanım için emriyon yaratılmaması gerektiğinin altını çizdi: "Henüz yerleşik tedavi olarak kabul edilmemiş ve tıp otoritelerinin hemfikir olmadığı bu uygulamaları insanlara umut vaat ederek lanse etmek tıbbi etik açısından doğru değil. İleride kök hücre çalışmalarında kullanmak üzere embriyonlar oluşturulmamalı. Kaybedilmiş embriyonların kullanılması ayrı, sadece bu araştırmalarda kullanmak üzere embriyon oluşturulması ayrı. Türkiye gibi doğurganlıığın yüksek olduğu bir yerde, insanlar böbreklerini satışa çıkarırken 'embriyonlar ne olacak araştırmalarda kullanılsın' denebilir. Buna meydan verilmemeli. Yasaklamaya temel bu sanıyorum. Avrupa Konseyi'nin evrensel olmasını istediği deklarasyonları var: Kök hücre araştırmalarında kullanmak üzere embriyon oluşturulamaz deniyor. Bizim gibi bir ülke için tehlikeli."


Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Beyza Bilgin ise 'her şey olabilen hücre' meselesinin kendisini heyecanlandırdığını belirtti: "Düşünün ki bir hücre üretiliyor ve organların yenilenmesini sağlıyor. Bu fevkalade bir şey. Ancak insan evladı olmaya aday olan birine zarar verilmemeli. Birini iyileştirirken diğerini öldürmek çelişki. Bu amaçla laboratuvar ortamında üretilen bir ilaç gibi, tedavi usulü gibi düşünürsek ben olabilir diye düşünürüm."


Alo Fetva: Caiz
Diyanet İşleri Başkanlığı Alo Fetva Hattı'ndaki yetkili de Radikal muhabirinin sorularını yanıtlayan Alo Fetva Hattı yetkilisi, "Emriyondan kök hücre dinen caiz mi?" sorusunu, "Dinimiz, insanların sağlıklı olmasını emrediyor. Sağlık için alınıyorsa caizdir" diye yanıtladı.


'Bu konuyu klonlama ile karıştırmayın'
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kemik İliği Transplantasyonu Bilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Taner Demirer: Türkiye'de embriyonik kök hücre çalışması yapılmıyor ama bazı üniversitelerde bireysel çalışmalar var. Çalışmaları durdurmak doğru değil. Elde edilen embriyonik kök hücreler normal embriyon özelliği taşımıyor, anne karnındaki ceninlerin hayatına son verilmesi gibi bir durum söz konusu değil. Parkinson, böbrek, karaciğer, kalp yetmezliği gibi rahatsızlığı bulunan hastalardan alınacak herhangi bir hücre çekirdeği bir kadından gönüllü alınacak yumurta içine yerleştirilmesiyle laboratuvar ortamında embriyon elde ediliyor ve 'kişiye özel, özdeş hücreler' üretiliyor. Bu hücrelerin hasta organa verilmesiyle organın güçlendirilmesi sağlanır.
Ama eğer bu hücrenin yerleştirildiği yumurtayı alıp rahme koyarsanız klonlama olur. Bunu desteklemiyoruz. Laboratuvar ortamında araştırma maksatlı yapılan embriyonik kök hücre çalışmalarının ise sakıncası yoktur. Parkinson, MS, karaciğer, böbrek, beyin felci, kalp yetmezliği gibi hastalıkların tedavisinde, bu organlardaki hücreler kendine özdeş hücre istiyor. Bu çalışmalar sayesinde organların güçlendirilmesinin yanı sıra zamanla yeni organlar da üretilecek. Çalışmaların yasaklanması bilim açısından sakıncalı.


'Zaten yapılmıyor'
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji Bilim Dalı Başkanı ve Türk Hematoloji Derneği Başkanı Osman İlhan: Embriyonik kök hücre çalışmaları zaten Türkiye'de yapılmıyor. Kök hücre konusunda geçen ay Sağlık Bakanlığı'nda üniversitelerden bilim adamları, Adalet Bakanlığı, Kadın ve Aileden sorumlu Devlet Bakanlığı ile Diyanet İşleri Başkanlığı yetkililerinin katılımıyla bir toplantı yapıldı. Yetişkin kök hücre nakillerinin oluşturulacak etik kurul onayıyla yapılması gündeme geldi. Etik kurul onayıyla araştırma önemli. Bu çalışmaların ticari kaygılardan uzak yapılması gerekir. Embriyonik kök hücre çalışmalarının etik ve dini açıdan ele alınması lazım.


Dünya 40 yıldır araştırıyor
Güney Koreli uzmanların insan embriyonu klonlamasıyla doruğuna varan kök hücre çalışmaları yaklaşık 40 yıl önce başlamıştı.


1960'lar: Yetişkin dokulardan alınan kök hücreler üzerinde araştırmalar başladı.

1968: Yetişkin kök hücreleri ilk kez bağışıklık sistemi rahatsızlığı olan hastaların tedavisinde kullanıldı.

1998: ABD'li bilim adamları, insan embriyonu kullanarak halen de kullanılmakta olan hücre dizimlerini oluşturdu.

2001: Embriyonik kök hücreler, başarıyla kan hücrelerine dönüştürüldü.

2004: Güney Koreli bilim adamları, 30 insan embriyonunu kopyalayarak büyümelerini sağladı.

2005: Güney Kore ekibi, her bir hastaya özdeş kök hücreler üretmeyi başardı.

2005: Britanyalı ve İtalyan bilim adamları, embriyonik kök hücrelerinden sinir hücresi üreterek alzheimer ve parkinson hastalıklarının tedavisinde yeni bir sayfa açtı.

Kaynaklar farklı
'Embriyonik kök hücre', herhangi bir organdan alınan hücrenin gönüllü bir kadından alınıp içi boşaltılan yumurtanın içine konulmasıyla elde ediliyor. Bu embriyonal hücre, rahimde değil, laboratuvarda çoğaltılıyor. Elde edilen hücreler hangi organa yerleştirilirse o hücreye dönüşebiliyor. Ancak bazen bir hastaya uyacak embriyon yapısını bulmak için çok sayıda embriyonun kök hücreye çevrilmesi gerekiyor.


'Somatik kök hücre'ler ise yetişkinlerin kan ve kemik iliğinde bulunuyor. Ancak sayıları çok daha az. Bu hücreler de hastalığın bulunduğu organa enjekte edilerek tedavide kullanılıyor.


Türkiye ne yaptı?
Türkiye'de embriyonik kök hücre çalışmaları, bazı üniversitelerde yürütülen bireysel çalışmalar dışında yapılmıyor. Somaktil kök hücrelerle ilgili ise başarılı çalışmalar zaman zaman basına da yansıyor. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, kemik iliğinden elde edilen kök hücreyi kalbe yerleştirerek kalp kası elde etti. Ankara Üniversitesi Nöroşirurji Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Haluk Deda ise yine kemik iliğinden elde edilen kök hücreyi Hollandalı felçli bir hastanın beynine yerleştirdi ve hastanın yürümesini sağladı.

RAdikal