TUBİTAK'ta değişim şart

Hükümetin, TÜBİTAK'taki sistemi yeni baştan oluşturmak için yasal değişiklik yapma kararının altında Başbakan'a kurum içinden gönderilen bilgi notu yatıyor.

TÜBİTAK Başkanlığı'nca hazırlanan notta ileri ülkelerde yapılan uygulamalar anlatılarak, siyasi otoritenin bilim kurullarının oluşumunda önemli oranda söz sahibi olduğu vurgulanıyor. Kurum tarafından gönderilen bilgi notunda "Gelişmiş ülkelerde seçilmiş organların bilim ve teknoloji kuruluşlarının işleyişinde önemli rolleri bulunmaktadır." deniliyor. Kurumun Başkan Vekili Prof. Dr. Nükhet Yetiş de gelinen noktayı, "Sistem artık kilitlenmişti ve değişim şarttı." diye özetliyor.

TÜBİTAK Bilim Kurulu’nun belirlenmesinde Başbakan’a ‘üye seçme hakkı’ tanıyan yeni düzenleme iktidar ve muhalefeti karşı karşıya getirmişti. CHP’liler hükümeti ‘TÜBİTAK’a siyaset sokmakla’ eleştirmişti. AK Parti’nin Ar-Ge’den Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Reha Denemeç’in sunduğu kanun teklifi, uzun tartışmalardan sonra Meclis’te kabul edildikten sonra Çankaya Köşkü’ne gönderildi. TÜBİTAK’ta Bilim Kurulu’nun oluşturulması ve başkan seçimiyle ilgili yeni düzenleme getiren yasa değişikliği şimdi Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in önünde. Nükhet Yetiş de değişikliği destekliyor.

TÜBİTAK’ın kurulduğu dönemdeki ülkenin şartlarıyla bugünkü şartların değiştiğini dile getiren Yetiş, şu anki yapıda bilim kurullarında bir kilitlenme yaşandığını savundu. Başkanlık seçimi konusunda çıkan karmaşanın da mevcut sistemdeki arızadan kaynaklandığını düşünen Yetiş, yeni düzenlemeyle bunun aşılacağı inancında. “Hükümet TÜBİTAK’ı ele geçirerek yandaşlarına para dağıtacak?” eleştirisine de karşı çıkan Nükhet Yetiş dedikoduya şöyle karşılık veriyor: “Bir şeyler çıkıyor diyenler bu söylediklerini ispat etmek zorunda. Hükümetin yandaşlarına para dağıtacağı kaynak TÜBİTAK mı? Bunun bin bir türlü aracı var. Niye bunun için TÜBİTAK’ı değerlendirip zahmete girsinler ki?” Bu yıl içinde 1100 projeye destek olduklarını kaydeden Yetiş, “Bunlardan bir tanesinde varsa uygunsuzluk göstersinler. Eğer olsaydı zaten gösterirlerdi.” diyor. “Kanunumuzun b maddesi gereğince hükümete danışmanlık da yapıyoruz.” diyen Nükhet Yetiş Başbakanlık’a ilettikleri bilgi notuyla ilgili de şunları söylüyor: “Değişiklik yapılacağı zaman bize sorulduğunda gelişmiş ülkelerde nasıl modeller varsa araştırdık ve bilgi notu olarak Başbakanlık’a ilettik. Hemen birçoğunda başbakan veya devlet başkanı atamaları bizzat yapıyor. Hatta ABD Başkanı Bush atamaların tümünü kendi yapıyor.”

Buna karşılık yapılacak değişiklikle Başbakan’a sadece 14 üyenin 4’ünü direkt atama hakkı verildiğini belirten Yetiş, bunun haricinde Erdoğan’ın üç kişiyi TÜBA üyeleri arasındaki akademisyenlerden atayacağını dile getiriyor. Başbakan’ın atadığı isimlerin ille de siyasi otoritenin sözünden çıkmayacağı anlamına gelemeyeceğinin altını çizen Yetiş’in değerlendirmesi şöyle: “Başbakan atadığı bir müsteşarı veya herhangi bir bakanını bir ay içinde bile değiştirme hakkına sahip. Ancak TÜBİTAK Bilim Kurulu üyesi seçilen kişi 4 yıl boyunca görevinden alınamıyor. Yeni yasada en önemli konulardan biri de bu.”

Batılı ülkelerde bilim politikasını devlet belirler

TÜBİTAK tarafından Başbakan’a sunulan raporda şu görüşlere yer verildi: “Hemen hemen tüm gelişmiş ülkelerde bilim ve teknoloji bir devlet politikası olarak önem taşımaktadır. Bu nedenle, seçilmiş organların ve ülke yönetimlerinin bilim ve teknoloji kuruluşlarının işleyişleri, idarecileri ve bütçeleri konusunda önemli rolleri bulunmaktadır.

ABD: En önemli bilim ve teknoloji kuruluşu olan Ulusal Bilim Vakfı’nın (National Science Foundation-NSF) idare heyeti olan Ulusal Bilim Kurulu’nun tüm üyelerini ABD başkanı atamaktadır.

İngiltere: Bilim ve Teknoloji Ofisi (Office of Science and Technology-OST) bir kamu kuruluşu olup, doğrudan başbakan tarafından Baş Bilimsel Danışman tarafından yönetilmektedir. Yine bu yapıdan bağımsız olarak işleyen farklı alanlardaki 7 adet araştırma konseyini yöneten Araştırma Konseyleri Genel Müdürü de ticaret ve sanayi bakanı tarafından atanmaktadır.

Hollanda: Bilim ve Politika Danışma Kurulu hükümete istişare görevi yapmakta olup, üyeleri tamamen hükümet tarafından belirlenmektedir.

İsveç: Araştırma Konseyi’nin 8 üyesi bilim camiası tarafından seçilmektedir. Hükümet de konseyin başkanını, konsey genel müdürünü ve 3 üyeyi atamaktadır.

İspanya: Yüksek Bilimsel Araştırma Konseyi bağımsız bir örgüt olmasına rağmen, başkanı hükümet tarafından atanmaktadır. Bu örgüte danışmanlık yapan Bilimsel Danışma Kurulu Başkanı konsey başkanıdır. Kurul üyelerinin çoğunluğu yine konsey başkanı tarafından atanmaktadır.”

Zaman