Osmanlı sarayından yâdigâr iki tıp kitabı

Geleneksel tıbba ve doğal ilaçlara ilginin yeniden yoğunlaştığı bir dönemden geçiyoruz. Müşterisi bol olunca herkes bu konularda bir şeyler yazıp çiziyor.

Yazılanların, söylenenlerin hangisine ne kadar güvenilebileceğimizi ise bilemiyoruz. Geleneksel tıpla ilgili kütüphanelerimizde de sayısız yazma eser bulunuyor. Ancak okunma imkanı olmadığı için bu kitaplara hiç yazılmamışlar gözüyle bakılabilir.

Tabib İbn-i Şerîf’in “Yâdigâr”ı ile Abdülvehhâb el-Mârdânî’nin “Kitâbu’l-Müntehab fît-Tıb” isimli eseri, bu açıdan şanslı.


Osmanlı döneminde yazılan tıp kitaplarının en önemlilerinden olan bu iki eser, Merkez Efendi Geleneksel Tıp Derneği tarafından Latin harfleriyle basıldı. Yâdigâr, Osmanlı döneminde Türkçe yazılan en eski ilk beş tıp kitabından biri. 1420’li yıllarda yazıldığı tahmin ediliyor.


Zamanının tıbbî bilgilerini etraflı bir şekilde ve hekim olmayanların da faydalanabilecekleri sade bir Türkçe ile ele alıyor. Eserin ilk cildi, sağlığı korumak için yapılması gerekenleri, bu amaçla kullanılan ilaçları ve tıbbın genel kurallarını içeriyor. İkinci cildinde ise hastalıklar ile ilaçlar anlatılıyor.


Tabib İbn-i Şerîf, Yâdigâr’ını Osmanlı’nın ilk dönem devlet adamlarından olan, ilme, özellikle de tıp ilmine merakı bulunan Bursalı Timurtaş Paşa oğlu Umur Bey’e hediye etmiş. Mârdânî’nin ‘Kitâbu’l-Müntehab fît-Tıb’bı ise 1420 yılında kaleme alınmış ve Çelebi Mehmed’e sunulmuş.


Bir Osmanlı sultanı adına yazılan ilk tıbbî eser olan Müntehab, tıp teorisi, anatomi, hastalıklar, hastalıklardan korunma ve tedavi yöntemleri üzerinde duruyor. Ama siz siz olun, sağlığınızı koruyun, sonra da ilaç-doktor peşinde koşmayın. Bunun için de size Yâdigâr sahibinden bir öğüt: “Önemli meselelerle meşgul olmak marazları hafifletir ve perişanlığı giderir. Vurdumduymazlık, işsizlik-güçsüzlük ve gamsızlıktan daha zararlı bir şey yoktur.” (www.merkezefendi.org) Özge Yalın, İstanbul


Zaman