Yaman Törüner : İlaç sorunları

Kanser araştırmaları hakkında yazdığım önceki yazımla ilgili olarak çok sayıda ileti aldım. Genellikle, hasta yakınları konuyla ilgilendiler. Yeni ilaçlar ve tıp uygulamaları konusunda "www.innovation.org", "www.clinicalstudyresults.org" ve "www.pparx.org" isimli internet sitelerinden ek bilgi alınabilir. Yine, bu resmi siteler aracılığı ile bedava veya oldukça ucuz fiyata ilaç temin edilebiliyor.
Araştırmalarım sırasında gördüm ki:
- İlaç üretimi uzun süren ve güç bir iş. Yılda sadece 35-40 yeni ilaç piyasaya sürülebiliyor. 5000 deneyden ortalama biri onay alabiliyor. 10-15 yıl uğraşı gerekiyor. Her bir ilacın ortalama maliyeti ise 800 milyon doları aşıyor.
- Doktorlar mutlaka gelişmeleri takip etmeli ve hastalarına imkân dahilinde yeni piyasaya sürülen ilaçları vermeli. Çünkü, yeni ilaçların ömrü uzattığı kanıtlanmış durumda.
- Bazılarının iddia ettiği gibi, bulunan bir ilacın maddi gerekçelerle gizli tutulması pratik olarak olanaksız. İlaç üretimi laboratuvar deneylerinden başlayarak denetleniyor. Yukarıdaki internet siteleri bile denetimin bir parçası.
- Piyasaya henüz çıkmamış, yani deneme safhasında olan ilaçlar var. Bu ilaçların hastanız üzerinde denenmesini kabul edebilirsiniz. Deneme başvurusunun mutlaka bir doktor aracılığı ile yapılması lazım. Deneme safhasında, hastaların denek olarak kullanılması ilacın takibinin yapıldığı ülkede olabiliyor. Bir ümit olarak, bu yola başvurulabilir.
- Reçetesiz olarak satılan ilaçlar ABD'de bile sağlık sistemi tarafından ödenmiyor. Sistem açığı göz önüne alındığında, ucuz ve reçetesiz satılan ilaçların paralarının devlet tarafından ödenmesine son verilmesi bizde de rahatlıkla gündeme getirilebilir. Sağlık Bakanlığı, Emekli Sandığı ve SSK'nın acilen bu konu üzerine gitmesi lazım.
- İlaç reklamları kontrollü olarak başlatılıp, bu reklamlar üzerinden Emekli Sandığı ve SSK'ya prim alınabilir. Bu tedbir de sosyal güvenlik açığının kapatılmasında önemli rol oynar.
- Her ilaç her ülkede piyasaya verilmiyor. Bu nedenle, doktorların ve hasta yakınlarının mutlaka diğer ülkelerdeki (özellikle, gelişmiş ülkelerdeki) ilaçları da tedavi sırasında değerlendirmeleri lazım. Örneğin, 1982-2001 yılları arasında, 422 yeni ilaçtan sadece 241'i Türkiye'de piyasaya çıkmış vaziyette.
- Veri münhasıriyeti çok önemli bir konu. Bu münhasıriyet hakkı, 6 yıl süre ile piyasaya yeni çıkarılan ilaçların jenerik olarak taklidinin yapılmasını önlüyor. Münhasıriyet olmazsa, yeni ilaç icat edilmesi ve bu iş için para harcanması güç. Yani, koruma altında bulunan her ilaç 6 yıl boyunca belli bir fiyattan satılıp, yeni icat edilecek ilaçları finanse ediyor. Avrupa Birliği standartları, bu konuda bizde de geçerli olmalı.
- Jenerik ilaçların "bio-eşdeğerliliği" olması lazım. Yani, taklit ilaçta aynı maddelerin kullanılması yetmiyor. Kana karışım süresi, kanda dağılım biçimi gibi teknik konular da çok önemli. Birçok taklit ilaç bu nedenle aynı kimyasal maddeleri içerdiği halde orijinali ile aynı tedaviyi sağlamıyor.

ytoruner@milliyet.com.tr

Yaman Törüner / Milliyet