Performans yerine “katkılı ödeme”

İlk olarak Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde hayata geçirilen “katkılı ödeme sistemi”, döner sermaye gelirinin yüzde 30 oranında artmasına neden oldu

Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Çetin, 1 Ocak 2005 tarihinde başlanılan “katkılı ödeme sistemi” ile öğretim üyelerinin yapmış oldukları katkıların parasal karşılığını, hastadan katılım payı istenmeksizin aldıklarını söyledi. Çetin, öğretim üyeleri arasında “kısmi statü”den “daimi statü”ye geçişin de başladığını ifade etti.


İlk olarak Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde hayata geçirilen “katkılı ödeme sistemi”, döner sermaye gelirinin yüzde 30 oranında artmasına neden oldu. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Çetin, bu sistemle öğretim üyelerinin mağduriyetinin kısmen giderildiğini ancak uzman, asistan ve devlet memuru olan personelin, Sağlık Bakanlığı hastanelerindeki eş kadroları gibi bu ödemeden yararlanamadığına dikkat çekti. Çetin, “Söz konusu personelimizi de Sağlık Bakanlığı ile paralel hale gelebilmesi gerekmektedir. Bunun için Maliye Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı ile görüşmelerde bulunmaktayız” dedi. Erciyes Üniversitesi’nde resmi çalışma günlerinde saat 14.00’ten sonra ve tatil günlerinde hizmet veren öğretim üyeleri, maaşlarının dört katına kadar döner sermaye payı alıyor.

Doç. Dr. Mustafa Çetin, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren uyguladıkları, öğretim üyelerinin döner sermayeye doğrudan gelir getirici katkılarından dolayı aldıkları katkılı ödeme sistemini anlattı:

Döner sermaye uygulamasının esası neye dayanıyor?
2547 sayılı Yükseköğrenim Kanunu’nun 58’inci maddesinin (a) bendinin dördüncü paragrafı, 31.7.2003 tarihli ve 4969 sayılı Kanun’un 12’nci ve 21.9.2004 tarihli ve 5234 sayılı Kanunun 2’nci maddeleriyle yapılan değişikliklerden sonra, “Öğretim üyelerine saat 14.00’ten sonra döner sermayeye yaptıkları doğrudan gelir getirici katkılarından dolayı ilave olarak, almakta oldukları aylık (ek gösterge dahil), ödenek (geliştirme ödeneği hariç) ve her türlü tazminat (makam, temsil ve görev tazminatları hariç) toplamının on katına kadar pay verilebilir” ifadesine dayanmaktadır.

Sağlık Bakanlığı’nda uygulanan performans, tetkik ve girişimleri esas alıyor. Sizin uyguladığınız sistemi anlatır mısınız?
Üniversitelerde uygulanan bu sistem başlı başına bir performans uygulaması değil. Öğretim üyelerinin döner sermayeye doğrudan gelir getirici katkılarından dolayı yapılan katkılı ödeme sistemidir. Aslında 2547 sayılı Kanun’daki son değişiklikten önce de kanun muhteva açısından çok farklı değildi. Herkesin bildiği gibi bu katkılı ödemeler daha önce sadece‚ “Hasta Katılım Payı (Özel Makbuzlu)” adı altında alınan meblağ üzerinden kanuni kesintiler yapıldıktan sonra öğretim üyelerinin hesabına tahakkuk ettiriliyordu. Bu sistemde hasta katılım payı alarak elde edilen gelir ile Bütçe Uygulama Talimatı (BUT) kapsamında kurumlardan veya şahıslardan döner sermayeye intikal eden gelirler aynı kapsamda değerlendirilmektedir. Öğretim üyelerimize saat 14.00’- ten sonra BUT kapsamında gerçekleştirdikleri gelir getirici katkılarından dolayı ilave olarak, almakta oldukları aylık, ödenek ve her türlü tazminat toplamının on katına kadar pay verilebilmektedir.

Öğretim üyeleri ortalama ne kadar katkılı döner sermaye payı alıyor? Bilim dalları karşılaştırıldığında döner sermaye dağılımı açısından farklılıklar neler?
Öğretim elemanlarına, döner sermaye gayrisafi hasılatının dağıtıma tabii kısmından -döner sermaye imkanları varsa- pay verilebilmektedir. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde, öğretim üyelerimize BUT kapsamında gerçekleştirdikleri doğrudan gelir getirici katkılara karşılık olarak dört katına kadar pay vermekteyiz. Dahili ve cerrahi bilimlerde öğretim elemanları bu sistemden yeterince faydalanırken; BUT kapsamında işlem gerçekleştirmeyen bölümlerde herhangi bir ödenek söz konusu olamamaktadır. Ancak şu var ki kanun, üniversite ve bağlı birimlerinde herhangi bir şekilde üretilen hizmet veya ürünün pazarlanmasından doğan gelirin aynı oranda öğretim üyelerinin hesabına tahakkuk edilmesine imkan tanımaktadır. BUT kapsamında işlem gerçekleştirmeyen ancak gerçekleştirdikleri işlem ve ürünlerden gelir sağlayan bilim dalları öğretim üyelerine fırsat tanımaktadır. Katkılı ödeme sisteminde, adından da anlaşılacağı gibi yapılan işlemin BUT kapsamında karşılığı olmalıdır. Bazı bilim dallarında üretilen hizmetin BUT karşılığının Sağlık Bakanlığı deneyiminde olduğu gibi sınırlı olması doğaldır. Erciyes Üniversitesi’nde uygulanan dört kat sınır uygulamasının asıl nedeni, bilim dalları arasında gelir farklılığını önleme çabasıdır.

Öğretim görevlileri, araştırma görevlileri ve diğer sağlık personelinin durumu nedir?
Başta da söylediğim gibi bu bir performans kanunu değildir. 2547 sayılı Kanun’un 58. maddesine getirilen bir açılım diyebiliriz. Sağlık Bakanlığı’nda yapılan performans uygulamasından sonra üniversiteler de aynı sağlık hizmetini akademik düzeyde veren öğretim üyeleri döner sermaye ödemeleri açısından mağdur olmuştu. Katkıya dayalı döner sermaye ödemelerinden sonra öğretim üyelerimizin mağduriyeti kısmen giderilmiştir. Ancak öğretim görevlileri, araştırma görevlileri ve aynı birimlerde görevli 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi personelin bu kanuni düzenlemenin kapsamı dışında olmasından dolayı, Sağlık Bakanlığı’ndaki eş kadro ve görevde hizmet veren personelin performans kanunundan yararlandığı gibi katkı uygulamasından yaralanamamaktadır. Söz konusu personelimizi de Sağlık Bakanlığı ile paralel hale gelebilmesi gerekmektedir. Bunun için Maliye Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı ile görüşmelerde bulunmaktayız.

Katkılı ödeme sistemi ne getirdi, uygulamada karşılaştığınız zorluklar neler?
Aslında Sağlık Bakanlığı’ndaki performans uygulaması ve üniversitelerde uygulanan katkılı ödeme sistemi, kamu kurum ve kuruluşlarında verilen sağlık hizmetinin kalitesini artırmayı ve hasta memnuniyetini sağlamayı amaçlıyor. Üniversitelerimize bağlı tıp fakültelerinde büyük bir özveri ile akademik düzeyde kaliteli sağlık hizmeti öteden beri verilmektedir. Ancak, bu hizmetleri yerine getirirken, özel sağlık kuruluşlarında ve Sağlık Bakanlığı hastanelerinde eş kadro ve görevde doktorların elde ettikleri gelirin çok altında kalması kabul edilemeyecek bir gerçektir. Katkılı ödeme sistemi, öğretim üyelerimizin elde ettikleri geliri kısmen artırırken, hastalarımıza da katılım payı (özel makbuz) ödemeksizin öğretim üyesinden akademik sağlık hizmeti almasına yol açmıştır. Kısaca, öğretim üyelerimiz de yapmış oldukları katkıların parasal karşılığını, hastadan katılım payı istenmeksizin aldılar. Kısmi statüden daimi statüye geçiş başladı. Öğretim üyesi sisteme yeniden kazandırıldı. Hasta ve işlem ile öğretim üyesi buluşturuldu.

Hastane işleyişi ve döner sermaye gelirlerinde nasıl bir değişim yaşandı?
Ameliyat sayısında yüzde 30 artış sağlandı, böylece ameliyat sırası bekleyen hasta kalmadı. Polikliniklerde ve servislerde ilave ücret ödenmeksizin hastalar öğretim üyesinden bizzat-bilfiil sağlık hizmeti aldı. Öğretim üyesi incelemesine bağlı tetkiklerin randevu süresi ve sonuç verme süresi kısaldı. Yatak doluluk oranı artış gösterdi. Bizzat öğretim üyeleri baktığı için poliklinik hasta sayısı artış gösterdi. Bu artışlara bağlı olarak döner sermaye işlemleri de yüzde 30 artmıştır.