ABD Sağlık Bakanlığı bünyesindeki ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin (CDC) kamuoyunu uyarı ve bilgilendirme platformu (Health Alert Network) HAN'da, “Highly Pathogenic Avian Influenza A" (Yüksek Patojenik Influenza A) H5N1 kuş gribi ile ilgili bir uyarı metni yayınlandı.
“Highly Pathogenic Avian Influenza A(H5N1) Virus: Identification of Human Infection and Recommendations for Investigations and Response" başlığıyla yayınlanan metinde, ABD'deki çeşitli eyaletlerde görülen ve tavukçuluk tesisleri, sığır çiftlikleri ve mandıralarda da yayıldığı belirtilen yeni H5N1 virüsüne dair uyarı ve bilgilendirmeler yapıldı. Virüsün ilk belirlemelere göre Teksas, Kansas, Idaho, New Mexico ve Michigan olmak üzere 5 eyalette; tavuklarda, göçmen kuşlarda; farklı bölgelerdeki sığırlarda ve Teksas'ta bir süt üretim tesisinin çalışanında görüldüğü, bu kişinin konjonktivit benzeri, hafif belirtiler gösterdiği ve enfekte olmuş sığırlarla da yakın temaslı olduğu aktarıldı.
Testi pozitif çıkan bu kişinin tedavi süresince evinde istirahat ettiği, hastanede tedavi görecek bir durumunun olmadığı aktarıldı. Süt üretim tesisinde çalışan bu kişi sebebiyle 'sığırdan insana bulaşma' ihtimalinin üzerinde durulduğu ve konunun bilim insanları tarafından da araştırıldığı öğrenildi.
“Sığırlarda görülmesi beklenmedik"
Konuyu, Prof.Dr. Aysun Yılmaz ve Arş.Gör.Özge Aydın'la birlikte ekipçe ABD'deki meslektaşları ile de iletişim kurarak incelediklerini belirten İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Veteriner Fakültesi Viroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Yılmaz, durumla ilgili bilgi verdi. Virüsün, sığırlarda görülmesinin beklenmedik bir olay olduğunu aktaran Yılmaz, ölümcül vakaya dair bir veri bulunmadığını belirtirken, virüsün mutasyona devam etmesi durumunda çeşitli riskler oluşturabileceği uyarısında da bulundu. Yılmaz henüz sığırdan insana bulaşma noktasında kesinleşmiş bir veri olmadığını da ifade ederek bu konudaki araştırmaların sürdüğünü belirtti. ABD Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanlığı ve ABD Tarım Bakanlığı'nın konuyla ilgili araştırma ve çalışmalarının devam ettiği, altıncı bir eyalette daha virüsün varlığı ihtimali üzerinde durduğu öğrenildi.
“ABD tarım ve sağlık kuruluşlarından gıda güvenliği uyarısı"
Öte yandan, ABD Tarım Bakanlığı ise pastörize edilmemiş çiğ süte yönelik uyarılarda bulundu. USDA'ya bağlı bir kuruluşun yayınladığı metinde pastörize edilmemiş, çiğ süt ürünlerine karşı dikkatli olunması uyarısında bulunulurken, Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ise sektöre uyarıda bulundu. O uyarıda "HPAI'nın çiğ sütte bulaşmasına ilişkin mevcut bilgilerin sınırlı olması nedeniyle FDA, endüstrinin çiğ süt veya kuş gribiyle enfekte olanlar da dahil olmak üzere hastalık belirtileri gösteren ineklerin sütünden yapılan çiğ/pastörize edilmemiş süt peynir ürünleri üretmemesini veya satmamasını önermektedir." ifadeleri yer aldı.
“Şu anda sığırlara bulaşabiliyor"
Hüseyin Yılmaz, “Öncelikle bu virüs, kuş kökenli, kuş gribi virüsü h5n1, daha önce kuşlarda dolaşan bir virüs ancak mutasyona uğrayan bir virüs ve tip olarak 2344B virüsü oluyor. Bu virüs aslında bizim İngiltere'de yaptığımız çalışmalara ve sonuçlara göre insana adapte olması zor bir virüstü. Ancak son 2-3 ayda vahşi hayvanları enfekte ettiği görüldü, tek tük insanları enfekte ettiği görüldü. Şu anda sığırda görülmesi çok beklediğimiz bir olay değildi. Şu anda sığırlara bulaşabiliyor. Bu bulaşma kaynağının yemlerden ve sulardan olduğu yönünde bazı veriler var.ö dedi.
“Henüz sığırdan sığıra bulaştığı yönünde bir veri yok"
Yılmaz, “Bir başka ve önemli bir nokta, sığırdan sığıra bulaşma. Sığırlar biliyorsunuz bir yerde bulunduruluyor çiftliklerde. Henüz sığırdan sığıra bulaştığı yönünde bir veri yok. Bu çalışmalar devam ediyor. Yem ve su kaynaklı olduğu; bunun nasıl olduğunu geriye doğru incelersek, kuşlar dışkılarını yem ve sulara bırakıyorlar" diye konuştu.
“Sığırdan insana bulaşmayı konuşmak için erken"
Yılmaz, “Eğer bu kontamine-bulaşık su ve yemler hayvanlar tarafından tüketilirse, sığırlar tarafından, sığırlara bulaşabiliyor. O nedenle henüz şuan sığırdan sığıra bulaşma için konuşmak içi erken, sığırdan insana konuşmak için de erken. Bir çiftlikte bir insan vakası görüldü. Bu da konjonktivit tarzda, gözde bazı bozukluklar, hafif solunum yolu bozuklukları bulunmuş. Ancak, ölümcül bir hastalığa neden olan bir şekli henüz bildirilmiş değil" ifadelerini kullandı.
“Mutasyona devam eder sığırdan insana bulaşır hale gelirse salgın yaşanabilir"
Hüseyin Yılmaz, “Risk var ama yüksek değil, düşük durumda şuanda. Eğer bu virüs mutasyona devam eder, sığırdan sığıra bulaşırsa, sığırdan insana gelir hale gelirse mutasyonla; o zaman bir epidemi, yani salgın tarzında bir durum yaşanabilir. Zaten biraz önce söylediğim gibi, kuşlarda ve vahşi hayvanlarda var bu virüs. Bir risk oluşturabilir" şeklinde konuştu.
“H5N1 2005 yılında ülkemizde 18 kişinin ölümüne neden oldu"
Yılmaz, “Mevcut virüs, bu virüs öncelikle 2-3 yıldır dolaşıyor kuşlarda ve ciddi kuş ölümlerine neden oluyor. Ancak, söylediğim gibi insanlarda henüz ölümcül hastalıklara neden olduğu bir vaka bildirilmedi. 2005 yılında aslında H5N1 tipi insanlarda ülkemizde 18 kişinin ölümüne neden oldu. O zamanlar, ki Balıkesir'de bir ihndi çiftliğinden köken almıştı. Burada dikkat etmemiz gereken bir nokta var virüsün izlenmesi. Hem vahşi yaşam, hem evcil kanatlılarda, tavuklarda hem de eğer sığırdan sığıra bulaşmalar olursa ileride hem de sığırların bu virüs yönünden takip edilmesi ve gereken önlemlerin alınması lazım. Biz göçmen kuşları zaman zaman izliyoruz bu virüs yönünden. Henüz bu yeni virüsle ilgili bir verimiz yok, ilerideki çalışmalar gösterebilir. Göçmen kuşlarda var ama bu virüs, göçmen kuşları sınırlayamazsınız. Sonuçta onlar bu virüsü alıyorlar bir ülkeden başka bir ülkeye göçüyorlar. Oraya dışkılıyor, suları kirletip kontamine ediyor, yemler kontamine olabiliyor. Dolayısıyla bu suları içen, yemleri yiyen hayvanlar alabiliyor. Keza solunum yoluyla da birbirleriyle yakın temasla da virüs alabilirler" dedi.
“Virüs değişti sığırlara geçti 5 eyalette saptanmış durumda"
Yılmaz, “Şu anda 5 eyalette var, bazı çiftliklerde görülmüş durumda sığırlarda üst solunum yolu enfeksiyonu ile seyrediyor. Henüz sığırlarda ciddi bir ölüm tarzında, ciddi salgın tarzında yaşanan bir olay değil. Biraz önce söylediğim gibi Aysun Yılmaz Hoca da TÜBİTAK'tan burs alarak bu virüsle ilgili çalışmaya gitti, kendim de bulundum. Oradaki çalışmalarımız, zoonotik yani hayvandan insana bulaşır tarzda bir veri yoktu, virüs değişti, sığırlara geçti ve Amerika'da 5 eyalette şu anda sığırlarda saptanmış durumda. Önemli olan, virüsün daha çok mutasyona uğrayıp insana da çabuk bulaşabilir hale gelmemesi" ifadelerini kullandı.
“Şu anda risk düşük"
Hüseyin Yılmaz, “Bütün virüslerde, daha önceki Sars-Cov2 'de de söylediğimiz gibi yakın temastan kaçınacaksınız, el hijyenine dikkat edeceksiniz o kadar. Şu anda risk gerçekten düşük, bilgiler ulaşabildiğimiz kadarıyla henüz olgunlaşmış değil. İnsana bu virüs bulaşır, öldürür diyebilecek durumda değiliz. Evet, tek tük vakalar var ama beklemekten başka çare yok. Biz önlemlerimizi alacağız, virüsü biz araştırıcılar olarak izleyeceğiz, ilgili kuruluşların da bizi projelerle desteklemesine yarar var bu konuda" dedi.
“Geleceğin pandemisinin kuş gribinden olacağını düşünüyorum"
Yılmaz, “Şu an korkuya gerek yok. Benim hep söylediğim; geleceğin pandemisinin, influenza'dan, kuş gribinden olacağını düşünüyorum. Dolayısıyla hem yetkililerin, hem bizlerin uyanık olup, bunlara hazırlık yapmamız gerekiyor. Bizlerin görevi araştırmak, devletimizin ve hem yerel hem merkezi yönetimlerin görevi de bu konuda erken davranmak. Erken tanı sistemleri, erken uyarı sistemlerinin geliştirilip ki zaten var bu tanı sistemleri, ilk çıktığı zaman orada bu virüsün, salgının söndürülmesi gerekiyor. Dileriz, bir salgın yaşamayız" ifadelerini kullandı.
