17 yaşında erkek çok hasta olmuş, kırılıyor hastalıktan (ona göre) boğazı ağrıyor, arada ateşi çıkıyor (muayene esnasında yok nedense!) bizim bilgi işleme selamını veriyor, alıyor sıra numarasını geliyor muayene odasına,muayenede herhangi patolojik bir durum yok.Ama subjektif boğaz ağrısı var.En azından semptomatik bir şey yazalım,”boş dönmesin” diyorsun.Hocam diyor devamsızlık 9.5 güne dayandı,madem hastayım (ki hasta olmasam ilaç yazmazsın)bana bugün rapor verir misin?Yoksa sınıfta kalıcam. Elin kolun bağlanıyor, versen gereksiz, vermezsen;madem hastalık tanısı koydun, reçete yazdın, niye rapor vermiyorsun? diyecek. Bu durumun çaresi nedir ey dostlar?
Ben çaresini araştırdım. Birincisi 18 yaş altı kişinin velisi yokken (acil durumlar hariç ) kaydının yapılmaması, okuldaysa o saatte acil durumsa eğer (nöbetçi öğretmenin görevleri arasında bulunan) “yanında eşlik etmeyle” gelmesi gerekir. Bizim hastanenin ki İstanbul da hasta sayısı ilk 5 i bulan hastanedir kendisi,hizmet envanterine baktım( kendime bir yasal dayanak bulayım diye )bu arada 3 önceki başhekim zamanında yapılmış,orası ayrı konu!!!) tc numarası olan herkes gelsin diyor(7 yaşında tc yanındaysa tek başına gelip muayene olabilir yani.Bu kadar relax.Hiçbir şekilde “18 yaş altı için” açıklama yok.)Hizmet envanteri bunu diyor.Bununla ilgili yasal olarak bizim bakanlık düşünmüştür,yönetmelik falan çıkartmıştır diye araştırıyorum. Bizimkiler ihtiyaç duymamışlar. Sağ olsunlar 14.4.1928yılında yayınlanan 1219 sayılı tababet ve şuabatı sanatlarının tarzı icrasına dair kanun da ” madde 70- (değişik: 5728 s. k. - 8.2.2008-26781) tabipler, diş tabipleri ve dişçiler yapacakları her nevi ameliye için hastanın, hasta küçük veya tahtı hacirde ise veli veya vasisinin evvelemirde muvafakatını alırlar. Büyük ameliyei cerrahiyeler için bu muvafakatin tahriri olması lazımdır. (veli veya vasisi olmadığı veya bulunmadığı veya üzerinde ameliye yapılacak şahıs ifadeye muktedir olmadığı takdirde muvafakat şart değildir.)” şekliyle buldum, sonrasında ilçe kaymakamlıkları hizmet envanterinde (bazı çalışan ve işi bilen yerlerin hizmet envanterinde !!)18 yaş altı tc kimlik ve veli ile kayıt açılır şeklinde belirtilmiş.Bunu da sağolsunlar işin içinde olan ilçe sağlık müdürlükleri yazdırtmış.
Niye bunları yazma ihtiyacım oldu? Bununla ilgili hepimiz muzdaripiz de ondan, ama yöneticilerimiz sağolsunlar kalite standartlarını göstermelik yaptıkları için “iş görüyor mu?” soran yok. Ondan sonra “hastayım muayene etti,ilaç yazdı,rapor vermedi” diye sabime savunma yazalım duralım veya ergenlerle karşı karşıya gelelim.
Bu arada sadece bizim sağlık sistemi değil ,eğitim bakanlığının da işi ciddiye aldığı yok;”git doktor rapor versin” diye ergen gençleri elinde ne sevk kağıdı var,ne okuldan geldiğine dair bir şey var “sözel fermanlarla” iş yapıyoruz.Bu kadar iş ciddiyetsizliği olmaz.”ne var bunda bu kadar abartacak?”diyen arkadaşlarım için “çok şey var bunda bu kadar abartacak” diyerek cevap vermek istiyorum. Nasıl mı?
Örnek olgu:17 yaşında ergen erkek veya kız sabah uyanıp okula gidiyorum diye evden çıkar. Okula geç kalır veya okula o gün canı gitmek istemez. Kanunların ona verdiği hakkı ve kolaylığı !!! kullanarak sağlık merkezine başvurur. Bizim bilgi işlem,üzerinde okul üniformasıyla gelen hastadan (yönetim isteyin demediği için) herhangi bir sevk kağıdı tarzı bir şey istemeden kaydını yapar.Hasta olmayan “rapor vermezse sınıfta kalacak olan” ergene o günlük rapor verilir(iyi niyetimizden).Genellikle gencin muayenesinden haberi olmayan ailesi bu arada çocuğunu hala okulda “derste” diye biliyordur.Okulda ise olay çözülmüştür bile,nasıl? “yok” yazılmıştır.Dışarıda başına ne gelirse gelsin,okul yönetimi yok yazarak argo tabirle “yırtmıştır”.Ergen raporunu alır ertesi gün vermek üzere cebe atar (o gün verirse okul belli olmaz ailesine falan haber verir) sonra diğer hasta olup!! rapor alan arkadaşlarıyla ya da devamsızlığı olup okula gitmeyen gençlerle havanın da güzel olmasıyla gezmeye giderler (hastadır ya açık hava iyi gelir),Sonrasında şimdiye kadar kimsenin başına gelmesini istemem ama başına bir şey gelir o gencin,kazaya karıştı vb..olay hemen başa sarar,kanun yönetmelik o zaman mahkemelerde çalışmaya başlar. Velinin haberi olur,okulu arar,okul bana gelmedi der kurtarır.Sonra resmi kayıt kimde var.sağlık biriminde…”velisi olarak haberim olmadan kayıt yapılmış,rapor verilmiş,nasıl bir yönetim anlayışı bu”.Genç tabi yaptırım olmadığından;ne okula haber vermiş,ne ailesine,kime suç atabilir sağlık sistemine..”nasıl benden habersiz rapor verirsin,veya bana niye haber vermediniz” e döner bu iş.Sonuçta başı ağrıyacak olan yine hekim olur..
Özetle devlet sisteminde böyle özgürlük, kolaylık adı altında kanunen açıklar olmamalı.Her şeyin bir kuralı,yolu ve yordamı olmalı.Bana göre 18 yaş altı gençler velisiyle,velisi bulunmaması halinde okulda ise acil durumlarda nöbetçi öğretmenle veya elinde okuldan geldiğine dair yazıyla gelmeli.Bunu ne için istiyorum? yaş itibariyle (ergenler) kortexten çok,subkortikal ve hormonlarıyla hareket eden bir yaş grubudur,arada sırada canı gezmek isteyebilir.Kurallarda açık bulursa da affetmez!!Yukarıda ki örnekler yaşanır.Ben bu durumları yaşadıktan sonra 18 yaş altı gelen gençlerden okuldan muayeneye geldiğine dair yazı istedim.O kadar rahat bir okulmuş ki(veya şimdiye kadar istenmemiş)öğretmen kullanmadığından olsa gerek sevk kağıdı benzeri bir şey bulamadı,2 adım ötedeki sınıftan çağırmak için yaptırdıkları “sınıftan öğrenci çağırma kağıdı“ üzerine muayene için not yazarak yönlendirmiş.Muhtemelen de söylenmiştir,adet çıkarıyor diye.Bu not ne işime yarayacak benim?Benim şu işime yarayacak; bu ergen okula gitmiş,öğretmeni görmüş,rahatsızlandığını söyleyen genci öğretmen elinde notla bana yollamış.Muayene sonrasında da sonuçtan haberi olmasını sağlayacak ,öğretmenin yanına dönmesini sağlayacak bir mekanizma demektir,not deyip geçmeyin yani. Sorumluluk paylaşımıdır özetle.Ben rapor verdiysem yapması gereken velisini bilgilendirmektir.Sonrasında isterse o genç ya eve gitsin ya da uçurum kenarında gezsin (gezmesinde,anladınız siz).Benim ve öğretmenin sorumluluğu burada biter. Batıya bakarak ah vah ediyoruz, daha çok ederiz bu yüzden.Her şeyin bir kuralı var adamlarda.Bizde kuralsızlık maalesef yönetimce özgürlük ve kolaylık olarak pazarlanıyor.Biz hala “tababet ve şuabatı sanatlarının tarzı icrasına dair kanuna “bakalım.Bu arada Allah razı olsun bu kanunu çıkaranlara, bu kanunu çıkarmasalar, bizim sağlık sistemi yönetimsel açıdan daha da kötü olacakmış. Günümüze uygun olarak işin ehli yöneticiler tarafından bazı eklemeler yapılması dileğiyle…
Sağlıcakla kalın…
Ast. Dr. Burak Berk
