Sifiliz (Frengi) Nedir? Nasıl Bulaşır? Belirtileri nelerdir?

Sifiliz (Frengi, lues)Treponema pallidum’un neden olduğu, cinsel yolla bulaşan sistemik, enfeksiyöz bir hastalıktır.1,2 Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre dünyada her yıl 11 milyon yeni olgu bildirilmektedir.3 En sık görülen cinsel yolla bulaşan hastalık olup diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkların özellikle de Human Immunodeficiency Virus (HIV)’ünün bulaşmasını kolaylaştırmaktadır.

Nasıl bulaşır?

T. pallidum genellikle enfekte lezyondan (dudak, oral kavite, meme veya genital gibi) vajinal, anal veya orogenital temas sonrası bulaşmaktadır. Spiroketler için minör travmaya maruziyet sonrası bozulmuş epitelden bulaş kolaylaşmaktadır.Primer ve sekonder dönemin erken lezyonları olan şankr, müköz patch ve kondiloma lata çok enfeksiyözdür.

Enfeksiyonun ilk yılı çok bulaşıcı olup %90 geçiş mümkündür, daha sonra bulaşıcılık giderek azalır ve 4.yılın sonunda bulaşıcılık genelde kalmaz. 1. devir veya 2. devir sifilizi bulunan tedavisiz bireylerin partnerlerine bulaştırma oranı %50-75 civarındadır.

Transplesental yayılımla veya doğum esnasında sifilitik lezyondan direk temasla maternal-fetal veya vertikal yayılım olabilmektedir. Transplasental enfeksiyon genellikle gestasyonun 18. haftasından sonra bulaşmaktadır.

Bununla birlikte fetal enfeksiyon riski erken dönem sifiliz olan annelerde en yüksektir.

Sifiliz kan transfüzyonu yoluyla çok nadiren bulaşabilmektedir. Bunun nedeni tüm donörler taranmaktadır.

ve günümüz kan bankası depolama şartlarında T. pallidum 24-48 saatten uzun süre yaşayamamaktadır. İntravenöz

ilaç-madde kullanıcılarında da ortak iğne kullanımıyla bulaşabilmektedir.

SİFİLİZ’İN EVRELERİ:

1. DEVİR SİFİLİZ

Klinik bulgular ortaya çıkmadan önce ortalama 21 gün (3-90 gün) süren bir inkübasyon peryodu bulunmaktadır.

1. devrin lezyonu olan şankr ilk olarak inokülasyon bölgesinde ortaya çıkan bir erozyon olup kırmızımsı renkte, üzerinde serözite bulunan, oldukça bulaşıcı bir lezyondur.7,9,11,21 Palpasyonla zemini serttir. Lezyon en sık genital bölgede yerleşir, ancak ekstragenital (posterior farinks, anüs, vajina) yerleşim de gösterebilmektedir.

Genellikle soliter lezyon görülse de hastaların %30’unda multipl lezyonlar görülebilmektedir. Multipl lezyonlar HIV ile enfekte kişilerde veya herpes genitalisle koenfeksiyon varlığında meydana gelmektedir. Şankr spontan olarak 3-6 hafta sonra skarsız iyileşmektedir. Özellikle bayanlarda servikal yerleşimli şankrlar fark edilemeyebilir ve hastalığa ikinci devirde tanı konabilir.

Deri-deri temasının olduğu vulvar lezyonlarda öpüşen şankrlar görülebilmektedir.Anal, perianal ve rektal yerleşimli şankrlarnadir olup homoseksüel erkeklerde görülebilir.

Şankra genellikle ağrısız lenfadenopati eşlik etmektedir. Bu lenfadenopati mobil, düzgün şekilli ve alttaki dokuya

fiksasyon göstermeyen özellikte olup genellikle bilateral dizilim göstermektedir. Bu dizilim için tesbih tanesi benzeri tabiri de kullanılabilmektedir.Lenf nodundan alınan sürüntünün karanlık saha mikroskobik incelemesinde T. pallidum gösterilebilir (Hoffman metodu).

2. DEVİR SİFİLİZ

Tedavisiz hastaların %25’inde şankr iyileştikten haftalar veya aylar sonra (6 aya kadar) 2. devir sifiliz başlamaktadır.

2. devir T. pallidum’un hematojen veya lenfatik yolla gövdeye yayılma dönemi olup herhangi bir organ enfekte olabilmektedir. Bazı hastalar şankr anamnezi vermeyebilir, bazılarında ise şankr devam ederken 2. devir başlayabilmektedir. Bu durum genellikle HIV ile enfekte hastalarda görülebilmektedir Bu dönemde çok sayıda semptom ortaya çıkabilmektedir.

İlk olarak hafif ateş, halsizlik, baş ağrısı, jeneralize ve hassas olmayan lenfadenopati görülmektedir.

DERİ BULGULARI

Deri döküntüsü hastaların %80-95’inde görülen en karakteristik bulgu olup vezikülobüllöz lezyonlar dışında herhangi bir formda görülebilmektedir.Genellikledifüz, simetrik maküler veya papüler erüpsiyon şeklinde olup tüm gövde ve ekstremitelere yayılır. Palmoplantar tutulum 2. devir sifiliz için önemli bir ipucudur.7,9,21

1) Maküler döküntü (Rozeola sifilitika): Hastalarda erken dönemde ortaya çıkan bir bulgudur. Lezyonlar genellikle 0.5-2 cm çapında, kaşıntısız, şeftali çiçeği/bakır kırmızısı renginde maküllerdir. Yüz genellikle korunmuştur ve jeneralize olabilir.

2) PAPÜLER DÖKÜNTÜ

-Sifiliz papüloza miliyaris (foliküler): Toplu iğne başı büyüklüğünde sert papüllerden oluşmuş lezyonlar olup tüm gövdede görülebilir.14 Bu erupsiyon nadir görülüp sıklıkla alkolikler gibi debil kişilerde ortaya çıkmaktadır.

-Sifiliz papüloza lentikülaris: Mercimek büyüklüğünde, kahverengi-kırmızı renkte, sert papüler lezyonlar olup gövde ve ekstremitelere yayılır. Özellikle yüz, oral kommisür, alın, nazolabial sulkus ve genital bölge en tipik yerleşim yerleridir. Bu lezyonlar alında yerleşirse conora veneris (alın tacı), burun kanadının kenarında üst üste dizilirse certificate de verol adını almaktadır.

-Sifiliz papüloza numularis: Sert, yuvarlak ve daha büyük boyutlarda lezyonlardır. Üzerinde kalın skuamlar bulunabilir. Bunlara sifiliz papuloskuamoza veya psoriaziform sifiliz adı verilmektedir.

-Sifiliz papüloeroziva: Genital bölgede yerleşip üzerinde erozyon gelişen papüler lezyonlardır. Bu papüller vejetan bir hal alırsa kondiloma lata adını alır.Kondiloma lata büyük, düz yüzeyli, beyaz-gri renkli bir lezyon olup genellikle sıcak ve nemli alanlarda, oral mukoza, yüz, perine ve anal bölgede ortaya çıkar. Sıklıkla primer şankırın yakınında yerleşir ve primer lezyondan direk yayılımla ortaya çıktığı düşünülmektedir.Çok bulaşıcıdır.

-Papuloskuamöz erupsiyon: Üzeri düz, kepekli, diskoid, bakır kırmızısı veya eritematöz renkte, oval veya sirküler, endure, papül veya plaklar görülebilir. Pruritik veya likenoid tarzda olursa liken planusla, hiperkeratotik yüzeyi olursa psoriazisle karışabilmektedir. Lezyonlar kolaret tarzda bir skuamla çevrili simetrik papül ve plaklar şeklindedir, bunlara Biett’in kolareti adı verilir. Bu bulgu oldukça değerlidir, ancak patognomonik değildir. 7,9 Lezyonlar plantar bölgede hiperkeratozik olursa clavi sifilitika adını alır ve kallus veya tinea pedisle karışabilir.

Ayrıca corymbose (bombshell, geniş bir papül veya plağın etrafını saran küçük satellit lezyonlardan oluşur), noduler ve anuler (halka şeklinde oval-yuvarlak papülplak tarzda, serpijinöz, konsantrik veya arkuat şeklinde olabilir) varyantlar da görülebilmektedir.9 Siyah ırkta fasiyal ve anal lezyonlar anüler ve sirsine şekilde olabilir, buna elegant sifilid adı verilir.

 3) Püstüler sifilid: Küçük püstüler sifilid (sifilitik akne), büyük püstüler sifilid (variola sifilitika), düz püstüler sifiloderm ve püstüler ülseratif sifilid (malign sifiliz) gibi çeşitli morfolojik şekillerde olabilir.

Her tip püstüler lezyonun eminindeki papül serttir, üzerindeki püstül patlayınca kurut kaplar. İmpetijine veya ektiform erupsiyonlarda düz püstüller birleşebilir, üzerini büyük kurut kaplar ve ‘’carapace’’ adını alır.9

-Malign Sifiliz (lues maligna, rupial sifiliz, püstüloülseratif, noduloülseratif sifiliz): Genellikle HIV ile enfekte, immün yetmezliği olan veya debil hastalarda döküntüye eşlik eden sistemik belirtilerle karakterizedir.

 hastalarda yaygın papülopüstüller veya nodüller nekrotize olur, ülserleşir, üzerini istiridye kabuğunu andırır tarzda rupoid kurutlar örter. Bu döküntüye ateş, artralji ve hepatit gibi toksik belirtiler eşlik edebilir. Ayrıca oral ülser ve müköz patch görülebilir.