MİGREN NEDİR?
Migren, başağrısı atakları ile seyreden bir hastalıktır. Tekrarlayıcı baş ağrısı atakları ve buna eşlik eden kusma, bulantı gibi başka belirtilerle kendini gösteren kronik bir nörolojik hastalıktır.
Türkiye'de gerçekleştirilen bir baş ağrısı epidemiyolojisi çalışmasında, 15-55 yaş grubunda her 100 kişiden 16.4’ünde migren tespit edilmiştir. Kadınlarda erkeklerden daha fazla rastlanır.
MİGREN SINIFLAMASI
-Aurasız migren
-Auralı migren
-Sıklıkla migren öncülü olan çocukluk çağı periyodik sendromları
-Retinal migren
-Migren komplikasyonları
-Olası migren
Migren her yaşta görülebilir ama orta yaş en sık görüldüğü dönemdir. Migrenlilerin 1⁄4’ünü auralı migrenliler oluşturur.
Aurasız migren, migrenin en sık görülen alt tipidir.
Aurasız migren, 4-72 saat süren ataklarla seyreden kronik bir baş ağrısıdır
Aurasız migrenin tipik özellikleri,
-Tek taraflı olması,
-Nabız atışı gibi zonklayıcı olması (hareketsizken veya hareket ile, kalp atımı ile aynı anda ağrının şiddetinin artması),
-Orta şiddette veya şiddetli olması,
-Günlük fiziksel aktivitelerle şiddetlenmesi,
-Beraberinde bulantı, fotofobi ve fonofobinin (ışığa ve sese karşı hassasiyet) olması
Migren atağının 5 evresi:
-Haberci evre (prodrom)
-Aura:
-Baş ağrısı evresi,
-Ağrının bitişi
-Ağrı sonrası evre (postrom)
Prodrom evresinde; aktivitelerde artış, konsantrasyon güçlüğü, tekrarlayan esnemeler, bazı yiyeceklere karşı iştah artışı, ense sertliği, depresyon, öfori, huzursuzluk, mental yavaşlama, yorgunluk, uykululuk gibi belirtiler bu evrede ortaya çıkar. Fotofobi (ışığa karşı artmış hassasiyet), fonofobi (sese karşı artmış hassasiyet), kafa derisinde allodini (ağrılı olmayan uyarana ağrı yanıtı) sıklıkla bu haberci evrede ortaya çıkar. Tembellik, aşırı susama, işemede artış, anoreksi, ishal, kabızlık bu evrede görülebilen diğer belirtilerdir.
Migren aurası, atağın öncesinde veya atak sırasında görülen fokal nörolojik fenomenlerdir. Aura, ağrının hemen öncesinde veya ağrıyla aynı zamanda başlar.
En sık görülen aura görsel auradır. Aurası olanların %99’unda sıklıkla hemianopik vizüel aura vardır. Fotopsi (göz önünde parlak ışık çakmaları), skotom, veya “fortification spectrum” (göz önünde parlak zikzaklar görülmesi) olabilir. Elementer görsel auralar, basit ışık çakması (phosphene), noktalar veya geometrik şekiller şeklinde olabilir.
Parestezi ikinci sıklıkta görülen auradır. Auralı migreni olanların 1/3’ünde görülür. Uyuşukluk elden başlar, kola, yüze, dudak ve dile ilerler. Bacak bazen etkilenir. Duysal auralar nadiren tek başlarına görülürler, genellikle vizüel aurayı takip ederler.
Nadir olarak aura bulguları duysal (hemihipoestezi veya parestezi), motor (hemiparezi veya pleji), afazi, oftalmopleji, beyin sapı disfonksiyonu (baziler semptomlar: çift görme, bulantı, kusma, baş dön- mesi, motor ve duysal kusurlar, dizartri gibi bulguların tümü veya birkaçı) şeklinde olabilir ve bunlara vizüel bulgular eşlik edebilir veya etmeyebilir.
Migren baş ağrısı çocuklarda genellikleçift taraflı, erişkinlerin %80-84’ünde ise tek taraflıdır.
Baş ağrısı günün herhangi bir saatinde başlayabilir fakat sıklıkla hastalar sabah uyandıklarında hafif şiddette başlar. Daha sonra saatler içinde adım adım şiddetlenir ve pik şiddete ulaşır; ataklar tedavi edilmediğinde ağrı genellikle kreşendo tarzında yumuşak bir seyirle sonlanır
Hastalar ağrı sırasında karanlık sessiz bir odada yatmayı tercih ederler. Hastaların çoğu ağrı sırasında veya sonrasında kafa derisinde hassasiyet tanımlarlar
Ortalama atak süresi, adölesan ve genç erişkinlerde genellikle bir günden kısa, erişkin kadınlarda ise daha uzundur.
Ağrının bitişiyle birlikte çoğu kez atak sonlanmaz. Postdrom evrede hasta yorgunluk, bitkinlik, tedirginlik hisseder. Bazen de aşırı iyilik hissi de oluşabilir. Bu evre saatler veya gün boyu sürebilir. Migren atağı sırasında başağrısının neden olduğu yetersizlikler hesaplanırken ağrıdan sonraki bu dönem de göz önünde bulundurulmalıdır, çünkü başağrısının olmadığı bu evrede hasta postdrom belirtileri nedeniyle hala normal günlük fonksiyonlarına dönemeyebilir.
MİGRENİN NEDENİ:
Migrenin altında yatan nedenler henüz bilinmemektedir. Çevresel ve genetik faktörlerin karışımıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Migrenlilerin birinci derece akrabalarında migren riski toplum ortalamasına göre 2-3 kat daha fazladır.
Migrenlilerin beyni, çeşitli normal uyaranlara daha şiddetli reaksiyon verir.
MİGRENİ NELER TETİKLER:
Migrenli kişiler bazen nedensiz olarak başağrısı ataklarının ortaya çıktığını ifade ederler. Bununla birlikte atağı davet eden çoklukla iç (hormonal değişimler gibi) veya dış (koku, hava değişimi gibi) bir veya birkaç tetikleyici neden bulunur.
Her migrenli, tetikleyicilere aynı derecede duyarlı olmayabilir. Bazı migrenlilerde tek bir tetikleyici ile migren atağı başlayabilirken bazılarında birkaçının birlikte bulunmasıyla ancak atak oluşabilir.
Örneğin tek başına alkol almak atağa neden olmayabilirken alkol, geç yatmak ve ertesi sabah kahvaltıyı geciktirmek bu kez atağı tetikleyebilir.
Migreni en sık olarak tetikleyenler stres, adet, az veya fazla uyku, öğün atlamak, yorgunluk, hava değişikliği (basınç, nem, rüzgar), alkol (özellikle şarap, bira), koku (parfüm veya keskin kokulu kimyasal maddeler), parlak ışık, sigara dumanı, yüksek rakım, öksürük, bazı gıdalardır.
Bununla birlikte bu tetiklerin çoğu migren dışı başağrılarında da (gerilim tipi başağrısı gibi) benzer tetikleyici özelliğe sahip olup, migrene özgü tetikleyiciler olarak “koku”, “sigara dumanı”, “hava değişikliği” ve “parlak ışık” sayılabilir. Gıdalar migrenlilerin küçük bir kısmında tetikleyicidirler ve bunlar içinde peynir, alkol (özellikle kırmızı şarap), nitratlı besinler sayılabilir.
HASTALARA ÖNERİLER
Migrenliler hormonal değişiklikler, diyet, çevresel faktörler, sensoryal stimuluslar ve stres gibi çeşitli iç ve dış stimuluslara aşırı hassastır. Çok az veya çok fazla uyuma, aç kalma, menstrüasyon, alkol, bazı yiyecekler, bazı ilaçların alınması ve kesilmesi, parlak ışık, kokular hassas kişilerde migreni tetik leyebilir. Bazense çikolata yeme isteği, anksiyete, neşelilik ve- ya depresyon gibi haberci belirtilerin tetikleyici olduğu zannedilebilir.
Migren hamileliğin ilk trimestrinde kötüleşe- bilir ama sonraki dönemde düzelme gösterir.
Hava ve sıcaklık değişimleri, parlak ışık, keskin kokular, yüksek rakım yatkın kişilerde migre- ni ortaya çıkarabilir. Diğer nedenlere bağlı baş ve boyun ağrıları da migrene neden olabilir. Aşırı fiziksel egzersiz, seksüel aktivite, stres, anksiyete, stres sonrası hayal kırıklığı, kafa travması migreni başlatabilir.
MİGREN TEDAVİSİ
AKUT ATAK TEDAVİSİ
Non- steroid antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİ), kombine analjezikler, antiemetikler, opioidler, kortikosteroidler, dopamin agonistleri non-spesifik tedavide kullanılan ilaçlardır. Spesifik tedavide ise ergota- min, dihidroergotamin ve selektif 5HT-1 agonistleri (triptanlar) yer alır.
