Sağlık personelinin tıbbi hata yapma oranı yüzde 6 olarak saptanırken, arkadaşlarının hatalarına şahit olma oranı ise yüzde 10 olarak bulundu. En çok karşılaşılan üç tıbbi hatanın hastane enfeksiyonları, yatak yaraları ve ameliyat sonrası komplikasyonlar olduğu belirlendi.
Selçuk Üniversitesi Konya Sağlık Yüksekokulu Sağlık Yönetimi Bölümünden Yrd. Doç. Dr. Musa Özata ve Karaman İl Sağlık Müdürlüğünden Hemşire Handan Altunkan tarafından yapılan “Hastanelerde Tıbbi Hata Görülme Sıklıkları, Tıbbi Hata Türleri ve Tıbbi Hata Nedenlerinin Belirlenmesi: Konya Örneği” isimli araştırma Tıp Araştırmaları dergisinde yayınlandı.
Konya’da faaliyet gösteren üniversite, Sağlık Bakanlığı ve vakıfa ait dört hastanede görev yapan 240 hemşire arasında yapılan araştırma, 10 Ekim 2008-29 Şubat 2009 tarihleri arasında yapıldı. Sağlık personelinin yüzde 30’unun 25 yaş altı grupta, yüzde 39’unun 26-30 yaş grubunda, yüzde 31’inin ise 31 yaş ve üzerinde olduğu tespit edildi. Ankete katılan sağlık personelinin yüzde 80’inin hemşire ve ebe, yüzde 8’inin sorumlu hemşire, yüzde 12’sinin ise acil tıp teknisyeni olduğu saptandı.
Anketteki, “Çalışma hayatınız süresince hasta güvenliğini tehlikeye sokacak en az bir hata yaptınız mı?”sorusuna, araştırma kapsamındaki sağlık personelinin yüzde 6’sı “Evet” derken, yüzde 94’ü “Hayır” cevabı verdi. “Çalışma hayatınız süresince ekip arkadaşlarınızın hasta güvenliğini tehlikeye sokacak herhangi bir hatasını gördünüz mü?” sorusunu ise çalışanlar yüzde 10 oranında “Evet”, yüzde 90 oranında “Hayır” diye yanıtladı.
En önemli hata hastane enfeksiyonu
Sağlık kuruluşlarında en sık karşılaşılan hataların sırasıyla hastane enfeksiyonları, yatak yaraları, ameliyat sonrası komplikasyonlar, hastanın kaçması, ameliyat komplikasyonları, iğne-kesici alet yaralanmaları, araç-gerecin bozulmasına bağlı hatalar, yan etkisi olan ilacın kullanımına ilişkin hatalar, tanı testlerinin yetersizliği, tanı hataları, düşmeler, tedavide gecikme veya yapmama ve ventilatöre ilişkin hatalar şeklinde sıralandı. En az karşılaşılan hataların ise yanlış taraf cerrahisi, hatalı gaz karışımı verilmesi, kemoterapi hataları, elektrik şokuna bağlı ölümler ve ameliyatlarda hastanın vücudunda yabancı cisim unutulması olduğu saptandı.
Sağlık personeline tıbbi hata nedenlerine ilişkin görüşleri sorulduğunda verilen yanıtlar sırasıyla iş yükünün fazla olması, çalışan hemşire sayısının az olması, hemşirelere görev dışı işlerin yüklenmesi, stres ve yorgunluk olarak belirtildi.
Tıbbi hataya yol açtığı belirtilen faktörlerin hastaneler açısından farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi amacıyla yapılan incelemede ise tıbbi hata nedeni olarak gösterilen olumsuz fiziksel koşullar, hataları önleyici sistem olmaması, protokol ve prosedürlerin olmaması ya da anlaşılır olmaması, iletişim eksikliği, görev yetki ve sorumlulukların tam belirlenmemiş olması, sağlık personeline görev dışı işlerin yüklenmesi, aylık nöbet sayılarının fazla olması, çalışan hemşire sayısının az olması, sağlık personelinin çalıştıkları birimin sabit olmaması, yöneticilerden memnun olunmaması ve mesleğe yönelik hizmet içi eğitimlerin olmaması gibi faktörlerin hastaneler açısından farklılıklar gösterdiği gözlendi.
Araştırmada tıbbi hata türlerinin dâhili ve cerrahi klinikler açısından farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi amacıyla yapılan karşılaştırmada, sadece yanlış ilaç uygulama ve yanlış yerden ilaç uygulaması puan ortalamasının cerrahi kliniklerde dâhili kliniklere oranla daha yüksek olduğu sonucu ortaya çıktı.
Hata bildirim sistemi gerekli
Araştırmanın “Öneriler” kısmında şunlar dile getirildi:
“Tıbbi hataların önlenmesi için hastanelerde hasta güvenliği kültürü oluşturulmalı ve etkin bir hata bildirim sistemi kurulmalıdır.
Sağlık personeli (hemşire, ebe, acil tıp teknisyeni) çalıştıkları servislerin özelliğine göre hatalar konusunda eğitilmeli, gerekli uyarılar yapılmalıdır.
Hasta bakımı hizmetlerinin istenilen ölçüde ve kalitede yerine getirilmesi için gerekli miktarda personel temin edilerek çalışanların iş yükü azaltılmalıdır.
Hasta/sağlık personeli oranlarının uygun istihdam politikaları doğrultusunda belirlenerek, insan gücü planlamalarında bu oranlara bağlı kalınması sağlanmalıdır.
Sağlık personeli tıbbi hataların potansiyel nedenlerinden biri olarak görev dışı işlerin yüklenmesini dile getirmişlerdir. Bu sonuca bağlı hataları azaltmak için sağlık personeli yalnızca mesleki işlevlerini yerine getirmekten sorumlu tutulmalıdır.
Stres, hataların temel nedenleri arasında gösterildiğinden, stres kaynakları belirlenmeli ve stres kaynaklarını en aza indirecek önlemler alınmalıdır.”
